มอบที่นาสร้างวัดโสมนัสประดิษฐ์

วัดโสมนัสประดิษฐ์ (วัดโสมนัส) ตั้งอยู่ ณ บ้านหนองแสง (เดิมเรียกบ้านหนองแซง) ตำบลหนองแสง อำเภอวาปีปทุม จังหวัดมหาสารคาม หลังโปรดฯ ให้ท้าวอุ่นเป็นที่พระพิทักษ์นรากรจึงนำสารตรามาตั้งเมืองและปรึกษากับอุปฮาช (มหาพรหม) เจ้านายคณะอาญาสี่เมืองวาปีปทุมชุดแรก ตลอดจนท้าวเพี้ยกรมการเมืองว่าที่ตั้งเมืองเดิมมีชัยภูมิไม่อุดมสมบูรณ์ ไม่เหมาะสมแก่การตั้งเป็นเมืองสืบไป จึงเลือกทำเลใหม่โดยย้ายมาตั้งศูนย์กลางและที่ทำการ ณ ริมหนองแสง (หนองแซง) พระพิทักษ์นรากร (อุ่น) ได้ทำนุบำรุงบ้านเมืองสืบมาและสร้างวัดขึ้นหลายวัด [14] พ.ศ. ๒๔๓๐ ได้ยกที่นาของตนให้สร้างวัดขึ้นไว้สืบศาสนาโดยชาวบ้านเรียกว่าวัดสระแคน ต่อมาสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (อ้วน ติสฺโส) ครั้งดำรงตำแหน่งเจ้าคณะมณฑลอีสานเดินทางมาตรวจการคณะสงฆ์ที่เมืองวาปีปทุมจึงแปลงนามวัดให้ใหม่ว่าวัดโสมนัสประดิษฐ์[15]

ตั้งโรงเรียนสอนหนังสือที่วัดอุทัยทิศ

วัดอุทัยทิศ ชาวบ้านเรียกว่าวัดใต้นางใยตามชื่อหมู่บ้าน ตั้งอยู่เลขที่ ๑๘๖๑ ถนนนครสวรรค์ บ้านนางใย ตำบลตลาด อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ก่อตั้งเมื่อ พ.ศ. ๒๓๓๖ เดิมชื่อวัดสนามพิธีเนื่องจากเป็นศูนย์กลางการประกอบพิธีกรรมทางศาสนาของเมืองมหาสารคาม เป็นวัดที่มีความเจริญรุ่งเรืองทางการศึกษาทั้งฝ่ายอาณาจักรและพุทธจักร มีถาวรวัตถุที่มั่งคงที่สุดในสมัยนั้น สมัยพระครูโยคีอุทัยทิศ (พิมพ์) เป็นเจ้าอาวาสได้เปลี่ยนชื่อวัดเป็นวัดอุทัยทิศตามนามเจ้าอาวาส เมื่อครั้งพระเจริญราชเดช (อุ่น) ดำรงตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองมหาสารคามได้จัดตั้งโรงเรียนสอนหนังสือไทยและมูลกัจจายน์ขึ้นที่วัดนี้ มีพระอาจารย์ปิ่น พระอาจารย์สังวาล ภวภูตานนท์ ณ มหาสารคาม และพระอาจารย์แก้ว วิชาธร เป็นครูสอนหนังสือไทย อาจารย์สีหาซึ่งเป็นฆราวาสเป็นครูสอนมูลกัจจายน์ พระเจริญราชเดช (อุ่น) ได้ส่งบุตรคือท้าวหล้าและท้าวฝั่นมาเรียนหนังสือไทยและมูลกัจจายน์ที่วัดนี้ ต่อมาได้เปิดสอนโรงเรียนพระปริยัติธรรมแผนกสามัญเมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๔ และทำการสอนมาถึงปัจจุบัน[16]

สร้างพระเจดีย์บรรจุอัฐิเจ้าเมืององค์แรก

เมื่อครั้งพระเจริญราชเดช (อุ่น) ดำรงตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองมหาสารคามได้ร่วมกับยาแม่ศรีสุมาลย์ (ศรี) ภริยา ก่อสร้างธาตุบรรจุอัฐิพระเจริญราชเดช (กวด) ผู้สร้างเมืองมหาสารคามซึ่งมีลำดับศักดิ์เป็นลุงของตนและบิดาของภริยา พร้อมทั้งสร้างธาตุบรรจุอัฐิยาแม่โซ่นแดงภริยาของพระเจริญราชเดช (กวด) ซึ่งมีลำดับศักดิ์เป็นป้าของตนและมารดาของภริยา ไว้คู่กันภายในวัดอุทัยทิศ เป็นธาตุมียอดทรงน้ำเต้าหรือบัวเหลี่ยมศิลปะลาวล้านช้าง ตัวเรือนทรงสี่เหลี่ยมมีฐานแอวขันทั้ง ๒ องค์ องค์ใหญ่บรรจุอัฐิพระเจริญราชเดช (กวด) องค์เล็กบรรจุอัฐิของยาแม่โซ่นแดง ทั้ง ๒ องค์ตั้งบนฐานบัลลังก์หรือแอวขันร่วมฐานเดียวกัน[17]